24 Ocak 2020 Sivrice (Elazığ) Depremi (Mw=6,5) Üzerine Sismotektonik Bir Değerlendirme, Doğu Anadolu Fay Zonu, Türkiye
Hilal Domaç Yalçın1, Akın Kürçer2, Hasan Elmacı2, Selim Özalp2
(1) Parametre Araştırma Bilişim Ltd. Şti. (2) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
24 Ocak 2020 tarihinde, Doğu Anadolu Fay Zonu’nun orta bölümünde Mw: 6,5 büyüklüğünde yıkıcı bir deprem meydana gelmiştir. Depremin hemen ardından yapılan toplam 17 gün süreli saha çalışmaları ve sismotektonik analizlere göre, 24 Ocak Sivrice (Elazığ) depremi, Doğu Anadolu Fay Zonu’nun Pütürge Segmenti üzerinde meydana gelmiştir. Toplam 96 km uzunluğunda olan ve genel olarak sinüzoidal bir geometri sunan Pütürge segmenti, birbirlerinden sıkışmalı sıçramalar ve bir büklümle ayrılan üç alt bölümden oluşmaktadır. Ana ve artçı şokların zamansal ve mekânsal dağılımları, 24 Ocak 2020 depreminin yaklaşık 60 km uzunluğunda olan ve Pütürge Segmenti’nin kuzeydoğusunu oluşturan iki alt bölümünde meydana geldiğini göstermektedir. Ilıncak Köyü dolayında, yüzey kırığı üzerinde yürütülmüş olan iki paleosismolojik hendek çalışmasında fayın KB bloğunun yaklaşık 20 cm düştüğü tespit edilmiştir.
Bu çalışmada ayrıca, 24 Ocak 2020 Sivrice (Elazığ) deprem serisine ait Mw>3,5 olmak üzere 25 depremin moment tensör çözümleri, gerilme tensör analizleri yapılmış ve b değeri değişimi araştırılmıştır. Moment tensör çözümlerine göre Sivrice (Elazığ) deprem serisinin kaynağı K60-70°D doğrultulu, çok küçük oranda normal bileşene sahip sol yanal doğrultu atımlı bir faydır. Ana ve artçı şokların dağılımlarının Pütürge Segmenti’nin kuzeybatısında kümelenmiş olması, kaynak fayın kuzeybatıya doğru eğimli olduğuna işaret eder. Paleosismolojik hendek çalışmalarıyla fayın KB’ye doğru eğimli olduğunun ve KB bloğunun deprem sırasında 20 cm kadar düştüğünün belirlenmiş olması, ana şok moment tensör çözümünü de desteklemektedir. Artçı şokların zamansal ve mekânsal dağılımları, kırılmanın iki taraflı ilerlediğine işaret etmektedir. Gerilme tensör analiz sonuçları, bölgesel sıkışma yönünün KKD-GGB olduğunu göstermektedir.
Erkenek, Pütürge ve Palu Segmentleri’ni içeren bölgede, 2000 ile 24 Ocak 2020 arasında meydana gelen depremler incelendiğinde, b değerinin 0,5 – 0,7 aralığına kadar düştüğü yani gerilmenin arttığı görülmektedir. Ancak deprem sonrasında, gerilmenin azalmasına bağlı olarak bu değerler 0,8-1,5 aralığına kadar yükselmiştir. Pütürge Segmenti’nin komşu segmentleri üzerindeki b değeri değişimleri incelendiğinde, kuzeydoğudaki Palu Segmenti üzerinde yüksek b değerleri, güneybatısındaki Erkenek Segmenti üzerinde ise düşük b değeri değişimleri gözlenmektedir. Bu durum, Pütürge ve Palu segmentleri üzerinde gerilmenin açığa çıktığına, buna karşın Erkenek Segmenti üzerine gerilim aktarıldığına işaret etmektedir. Erkenek Segmenti üzerinde son depremden (1893 depremi – Ms 7,2; Ambraseys, 1988; Ambraseys ve Jackson, 1998) günümüze kadar geçen süre ve bölgesel gerilme aktarımı, bu segmentin bölge için potansiyel bir deprem tehlike kaynağı olduğunu açıkça göstermektedir.