Doğu Anadolu Fayı, Hazar Gölü Segmenti’nin Morfotektonik Özelliklerinin Yüksek Çözünürlüklü Batimetrik Ölçümler ile İncelenmesi
Gülsen Uçarkuş 1, Kadir Eriş 2, Erdem Kırkan 1, Cengiz Zabcı 1, Asen Sabuncu 2, Nurettin Yakupoğlu 1, Mehmet Köküm 3, Ahmet Şaşmaz 3, Ziyadin Çakır 1
(1)İTÜ Jeoloji Müh. Bölümü; (2) İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü; (3) Fırat Üniversitesi Jeoloji Müh. Bölümü
Hazar Gölü, Doğu Anadolu Fay zonuna (DAFZ) ait Palu-Hazar ve Hazar-Pütürge fay segmentleri arasında yer alan yaklaşık 23 km uzunluğunda KD-GB doğrultusunda tektonik kökenli bir göl olup bu alanda meydana gelmiş tarihsel depremlerin jeolojik kayıtlarını, hem göl içinde depolanan çökellerde hem de göl tabanı morfolojisinde barındırmaktadır. Doğu Anadolu Fayı’nın segmentleri gölün içinde daha önceki çalışmalarda sismik veriler ile değerlendirilmiş, Hazar gölü için iki tip fay modeli önerilmiştir: Negatif çiçek yapısı ve çek-ayır havza modeli. Daha önceki çalışmalarda faylar düşük çözünürlüklü bir batimetri üzerinden haritalandığı için Hazar gölü içindeki morfotektonik unsurlar ayrıntılı olarak incelenememiştir. DAF sistemine ait fay kollarının Hazar Gölü içerisindeki tektonik özelliklerini, morfotektonik yapılarını belirlemek amacıyla 111Y251 no’lu Tübitak 1001 projesi kapsamında yüksek çözünürlüklü batimetri verisi toplanarak DAF’ın göl tabanındaki morfolojik izi haritalanabilmiştir. Buna göre daha önceki modellerin tersine, fayın dar bir hatta lokalize olduğu ve gerilme tektoniğinin güncel fay geometrisinde artık etkin olmadığı batimetrik verilerden tespit edilmiştir. Doğrultu-atımlı fay sistemlerinde “through-going fault” olarak adlandırılan bu segment karakterinin Hazar gölünde hakim olması gerilmeli tektonik ile oluşmuş olan havzanın kenar faylarındaki kaymanın ana faya doğru göç ettiğini göstermektedir. Havzanın ana çökelme merkezinin (depocenter) fay tarafından sol yanal olarak yaklaşık ~1500 ±200 m ötelendiği de tespit edilmiştir. Bu atım, Hazar gölü içerisinde gerilme etkisinin sonladığı döneme işaret etmektedir.