Bornova Ovası Alüvyal Jeomorfolojisinin 30 Ekim 2020 Depremi'nde Oluşan Yıkıma Etkisi
Ertuğ Öner1, Aylin Karadaş1
Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Fiziki Coğrafya Anabilim Dalı Bornova-İzmir
30 Ekim 2020 tarihinde Sisam (Samos) adasında meydana gelen deprem, 70-75 km uzaktaki Bornova Ovası’nda en fazla yıkıma ve can kaybına neden olmuştur. Deprem etkisi ile hemen çöken binalarda 115 kişi yaşamını yitirmiş, bunun yanı sıra çok sayıda bina ağır hasar görmüş ve yaralı sayısı 1035’i bulmuştur. Deprem sonrası yalnızca Bornova Ovası’nda ağır hasarlı olup yıkılması gereken bina sayısının 500 civarında olduğu belirlenmiştir. Sisam Depreminin ülkemizde etkilediği pek çok alüvyal alan olmasına rağmen, doğrudan yıkılan binalar ve buna bağlı çok sayıda can kaybının olduğu tek ünite Bornova Ovası’dır. Yıkılan ve ağır hasar gören binaların yapı kalitesizliği kuşkusuz önemlidir. Bornova Ovası’nın, 3 tarafı kapalı bir tektonik oluk içinde yer alan alüvyon özelliklerinin de bina yıkımı ve can kaybında etkisi fazladır. Bornova Ovasının alüvyal jeomorfolojisini ve paleocoğrafya özelliklerini belirlemek amacıyla, 1996 yılından beri delgi sondaj yöntemli araştırmalarımız sürmektedir. Bu amaçla ovada DSİ tarafından yapılmış 300 metre derinlere ulaşan 100’den fazla sondaj verisi değerlendirilmiştir. Bunun yanında ekibimizce de yine derinliği 20 metrelere ulaşan, toplam 61 delgi sondajı gerçekleştirilmiş, alınan metrelerce alüvyon örneğinin laboratuvarımızda sedimantolojik, paleontolojik ve palinolojik açıdan analizleri yapılmıştır.
Bunların sonucunda bina temellerini etkileyecek derinlikler açısından Bornova Ovası alüvyonlarını, üç gruba ayırmak mümkündür: 1- Ovayı çevreleyen dağ eteklerindeki Yüksek Ova Tabanını oluşturan birikinti konilerine ait kaba taneli kolüvyonlar. 2- Alçak Ova Tabanındaki çoğunlukla taşkın sedimanlarına ait nispeten ince taneli alüvyonlar. 3- Kıyı kesiminden 2 km kadar içeriye sokulan, bugünkü deniz seviyesinden itibaren 8-10 metre kalınlığa ulaşan ince taneli denizel sedimanlar.
Bornova Ovasında yıkılan ve ağır hasarlı olup bu nedenle yıkılması gereken binaların, İzmir Çevre Yolu batısındaki, kuzeyde Yüzbaşı İbrahim Hakkı Caddesi ile güneyde Ankara Caddesi arasında kalan ve İzmir Körfezi kıyısına kadarki alanda yoğunlaşmış oldukları gözlenmektedir. Bu durumda, depremde yıkılıp can kaybına yol açan binalar ile ağır hasarlı olan binalar, Bornova ovasının alüvyal düzlüğünde; kıyıdan 2 km kadar içeri sokulan denizel sedimanlar üzerinde yoğunlaşmış olup bir kısmı da aynı sınırlar içindeki ince taneli alüvyonlar üzerinde bulunmaktadır.