30 Ekim 2020 Ege Denizi (Sisam – İzmir) Depremi (Mw: 6.9) Tsunamisinin Saha Gözlemleri ve Sayısal Parametreleri
Ökmen Sümer1, Mahmut Göktuğ Drahor2, Atilla Ongar2, Semih Eski1, Mustafa Sadık Yağlıdere3, Caner Öztürk4, Buğra Oğuz Kaya3, Levent Özdoğan4,5, Meriç Aziz Berge2
(1) Dokuz Eylül Universitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 35160, Buca, İzmir, Türkiye, (2) Dokuz Eylül Universitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 35160, Buca, İzmir, Türkiye, (3) Geoim Mühendislik, Danışmanlık, Yazılım ve İnşaat Ltd, 35070 Bornova /İzmir, Türkiye, (4) ITC SPA Via Roberto Lepetit 8/10 20124 Milan / Italy, (5) PRIDE - TECH GLOBAL LTD (HK), Rm B 1102, World Finance Center, Shennan Road, East Luohu 518001, Shenzhen / China
Ege Denizi ve çevresi tarih öncesinden günümüze kadar olan süreçte deprem ve volkanik kökenli bir çok tsunami yaşamış, Dünya’daki en önemli alanlardan biridir. Özellikle deprem kökenli tsunamilerin tarihsel kayıtları bakımından zengin bir kataloğa sahip olan bu alan içinde, aletsel dönemde de yaşanan Ege Denizi kaynaklı Mw: 6.0 ve üzeri depremlerin ürettiği tsunamiler (örn. 1944 Edremit, 1949 Karaburun, 1956 Astypalaea, 1968 Lemnos, 2017 Bodrum-Kos) yaygın olarak gözlenmektedir. Bu çalışmada, son yaşanan 30 Ekim 2020 Ege Denizi (Sisam – İzmir) Depremi (Mw: 6.9) sonrası gerçekleşen tsunaminin, özellikle İzmir’in güneybatı kıyıları boyunca neden olduğu etkiler, ilk arazi gözlemleri ışığında toplanan sayısal parametreler vasıtasıyla sunulacaktır.
Arazi çalışmaları, D-B uzanımlı normal fay karakterindeki Samos Fayı’nın kuzeydeki tavan bloğunda konumlu olan Kuşadası, Doğanbey, Sığacık ve Alaçatı körfezlerinde , toplamda 185 km’lik kıyı çizgisi boyunca 21 ayrı lokasyonda ve 17 koyda gerçekleştirilmiştir. Bu koylar doğudan batıya doğru; Ahmetbeyli, Özdere, Gümüldür, Ürkmez, Taşkesen, Haritacılar, Orşal, Sarıkaya, Akarca, Sığacık, Azmak, Altınköy, Demircili, Sarpdere, Zeytineli, Alaçatı ve Delikli’dir. Bu alanlarda yapılan GNSS (CORS) çalışmalarında toplamda 2456 noktadan santimetre hassasiyetinde ölçümler alınmıştır. Elde edilen verilerden dalga tırmanma yükseklikleri (run-up) ve karada en büyük tsunami baskın uzanımları (maximum inundation distances) ölçülerek, dalganın her koy için karada uzandığı yolu ortaya koyan ilerleme profilleri üzerinde mikro topoğrafik kesit çalışmaları yürütülmüştür. Bununla birlikte, 17 alandaki 60 görgü tanığından toplanan sözlü bildirimler ve 16 ayrı alanda zaman verileri elde edilmiş 40 video ve 100’ün üstünde fotoğraf derlenmiş ve incelenmiştir. Toplanan bu veriler, tsunami varış zaman hesaplamaları, tahmini dalga yükseklikleri, deniz çekilme mesafeleri, karada ilerleme hızları, akım derinlikleri ve tsunami baskın uzanımı gibi parametrelerin belirlenmesi amacıyla arşivlenmiştir.
Ön sonuçlarda, çalışılan alan içinde en büyük etkinin Sığacık’ta olduğu ve bu noktada tsunami baskın yüksekliğinin (inundation-height / tsunami height) 507,9±2cm’ye ulaştığı ve karada en çok tsunami baskın uzanımının ise 419,70±0.02 metre olduğu hesaplanmıştır. En az etki ise Ahmetbeyli’de görülürken, bu lokasyondaki ölçümler dalga tırmanma yüksekliğinin (run-up) ancak 59,4±2 cm’ye kadar çıktığını ve baskın uzanımının en fazla 6,76±0.02 metreye kadar ulaştığını göstermektedir.
Diğer yandan, bu çalışmada; tsunami etkisini belirleyen faktörlerden en önemlileri olan, deprem büyüklüğü, derinliği ve fay mekanizmasına bağlı atım türü ve miktarı, deprem odak uzaklığı, deprem odak merkezi/ koy vektör açısı, koy şekil faktörü indeksi, kıyı batimetrisi, kara mikro topoğrafyası, nüfus yoğunluğu, koydaki azmak varlığı ve etkisi, sahil sedimanı tane boyu dağılımı, beslenme alanı litolojisi, gel-git ve rüzgar verileri gibi parametreler değerlendirilecek, toplanan veri seti ile ilgili parametrelerin geliştirilmesi açısından konu bilimsel tartışmaya açılacaktır. Yazarlar, bildirinin bilimsel değerlendirmesini yapan Ahmet Cevdet Yalçıner’e teşekkürlerini sunar. Yürütülen bu çalışmalar, tebliğ yazarlarının kendi öz kaynakları dışında, Geoim LTD tarafından desteklenmiştir.